Türk Vatandaşlığını yetkili makam kararı ile kaybedilmesi yolları 3’e ayrılmaktadır:
Türk Vatandaşlarına, Türk Vatandaşlığından izin alarak çıkma hakkı tanınmıştır. Türk Vatandaşlığından çıkmak isteyenler bazı şartlara sahip olarak izin almak suretiyle Türk Vatandaşlığından çıkabilirler. Bu izin İçişleri Bakanlığından istenir ve Bakanlık tarafından çıkma izni ya da çıkma belgesi tesis edilebilir.
Türk Vatandaşlığından çıkmak için izin alacak kişilerin taşıması gereken şartlar aşağıdaki gibidir:
Yukarıdaki bu şartları taşıyan kişiler, İçişleri Bakanlığına başvuruda bulunurken belli başlı belgeleri başvuru sırasında bulundurmalıdır.
Not: 3. ve 4. Maddede belirtilen belgelerin kime ait olduğu, niteliği, geçerlilik süresi, düzenleyen makam gibi bilgilerin bulunması halinde tercüme aranmamaktadır.
Türk Vatandaşlığının çıkma izninin kullanımına ilişkin başvuru kişinin ikametgâhında bulunduğu valiliğe yapılır. Kişi bu işlemi kendi yapabileceği gibi, bu çıkma hakkının kullanılabilmesine ilişkin özel vekâletname ile vekili tarafından da yürütebilir.
Henüz ergin olmayan çocuklar veya ayırt etme gücüne sahip olmayan kişilerin bu başvuruları veli veya vasileri tarafından gerçekleştirilebilir.
İçişleri Bakanlığı, gerekli incelemeyi yapar. Bu inceleme ile Emniyet Genel Müdürlüğü ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından rapor ister. Raporlar sonucunda aranan şartları taşıdığı kanıtlanan kişi Türk Vatandaşlığından çıkabilir. Aranan şartların taşınmaması ve belgelerin eksik olması halinde bu çıkma izinin kullanılması talebi reddedilir.
Yabancı ülke vatandaşı olan Türk Vatandaşlığından çıkması onaylanan kişiye İçişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen çıkma belgesi verilir.
Henüz yabancı ülke vatandaşlığını kazanamayan ancak Türk Vatandaşlığından izin ile çıkma başvurusu onaylanan kişiye ise yine İçişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen çıkma izin belgesi verilir. Bu çıkma izin belgesi, geçicidir.
Kişinin yabancı devlet vatandaşlığını kazanana kadar verilir. Kişi, yabancı ülke vatandaşlığını kazandığında bu kazanımı gösteren belgeyi müracaat makamına iade ederek çıkma belgesini temin edebilir.
Çıkma İzin Belgesi ile Çıkma Belgesinin geçerlilik süreleri kazanım tarihinden itibaren 2 yıldır. 2 yıl içinde bu belgelerin gerekli makamlara teslim edilmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde teslim edilemezse bu belgeler iptal edilir.
Çıkma belgesini alan kişi artık yabancı konumuna düşer ve aile kütüklerine işlenir, aile kütükleri kapalı hale getirilir.
Not: Türk Vatandaşlığından çıkmasına izin verilen kişinin çıkmak için gerekli şartları taşımadığı tespit edilirse çıkma izin ve çıkma belgesi teslim edilmez.
Türk Vatandaşlığının izin suretiyle çıkılması halinde Türk Vatandaşı olan eşin Türk Vatandaşlığı etkilenmez.
Çocuğun anne ve baba ile beraber çıkma işleminin görülmesi halinde çocuk da Türk Vatandaşlığından çıkacaktır.
Çocuğun anne veya babadan sadece biri ile birlikte de çıkma işlemi görülebilir. Bu halde çocuk için diğer eşin noter huzurunda verilmiş muvafakat belgesi gerekmektedir. Muvafakatin verilmemesi halinde mahkemeye başvurularak hâkimin kararına göre işlem yapılabilir.
Not: Çocuğun anne veya babanın kazandığı (veya kazanacağı) ülke vatandaşlığına geçemeyeceği anlaşılırsa bu durumun başvuru yazısında belirtilmesi gerekmektedir. Zira Türk Vatandaşlığının kaybı sonucunda çocuk vatansız kalacak ise Türk Vatandaşlığından çıkartılmayacaktır.
Anne veya babadan birinin ölmesi halinde çocuk, sağ olan ebeveyninin Türk Vatandaşlığından çıkması ile Türk Vatandaşlığını kaybeder.
Anne veya babadan birinin yabancı olması halinde çocuk, Türk ebeveyninin Türk Vatandaşlığından çıkması ile Türk Vatandaşlığını kaybeder.
Evlilik birliği dışında doğmuş olan çocuğun annesinin Türk Vatandaşlığından çıkması halinde çocuk da annesi ile birlikte Türk Vatandaşlığını kaybeder.
Doğum ile Türk Vatandaşlığını kazanmış iken çıkma iznini kullanarak Türk Vatandaşlığını kaybedenler yabancı durumuna düşseler dahi Türk Vatandaşlarına tanınan haklardan bazı istisnalar dışında aynen yararlanmaya devam ederler. Türkiye’de ikamet, seyahat etme, çalışma, yatırım yapma, ticari faaliyetlerde bulunma, miras, taşınır ve taşınmaz alımı gibi konularda Türk Vatandaşı gibi işlem görülür. Hatta o zamana kadarki kazanılmış sosyal güvenlik hakları korunur.
Ancak Türk Vatandaşlığını çıkma izni ile kaybedenlerin askerlik yükümü kalkar. Bunun yanında seçme ve seçilme, araç veya ev eşyası ithal etme hakları kaldırılır. Bu kişiler, kamu kurum ve kuruluşlarında sürekli nitelikte herhangi bir kamu hizmeti görevlerinde bulunamasalar da işçi, geçici veya sözleşmeli personel olarak çalıştırılabilirler.
Doğum ile Türk Vatandaşlığını kazanmış iken çıkma iznini kullanarak Türk Vatandaşlığını kaybedenler tanınan bu haklarından faydalanabileceklerini gösteren “Mavi Kart” düzenlenmesi için nüfus müdürlüklerine başvuru yapmalıdırlar.
Bazı eylemlerde bulunduğu resmi makamlarca araştırılan ve tespit edilen Türk Vatandaşlarının Cumhurbaşkanı kararı ile Türk Vatandaşlıklarının kaybettirilmesi mümkün olmaktadır. Türk Vatandaşlığının kaybettirilmesine neden olunan eylemleri işlemek suretiyle Türk Vatandaşlığı kaybettirilen kişiler aşağıda görüldüğü şekilde sıralanmıştır:
Türk Vatandaşlığının kaybettirilmesi kararı Cumhurbaşkanı tarafından verilir. Bu karar, Resmi Gazetede yayımlanır ve o tarihten itibaren hüküm ifade eder.
Türk Vatandaşlığının kaybettirilme kararı kişiye özeldir. Türk Vatandaşlığı kaybettirilen kişinin eş ve çocukları Türk Vatandaşlıklarını muhafaza ederler.
Türk Vatandaşlığına başvurulması sonucunda bazı hallerde Türk Vatandaşlığını kazanma kararı iptal edilir ve Türk Vatandaşlığı kaybedilir. Bu iptal kararı, Türk Vatandaşlığını kazanan kişinin vatandaşlık başvuru sırasında yalan beyanı veya vatandaşlık için esaslı nitelikteki önemli hususları gizlemesi sonucunda verilebilir. İçişleri Bakanlığının yaptığı soruşturma ile yalan beyan veya önemli hususların gizlendiği anlaşılırsa Türk Vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin karar iptal edilebilir. İptal kararını kazanma kararını veren makam (Cumhurbaşkanı) iptal eder.
Kişinin Türk Vatandaşlığının iptal edilmesi, bu kişiye bağlı olarak Türk Vatandaşlığını kazanmış olan eş ve çocukları da etkiler. Dolayısıyla bu kişiye bağlı olmadan Türk Vatandaşlığı önceden var olan eş ve çocuklar etkilenmez. Örneğin; evlenme yolu ile Türk Vatandaşlığını kazanan eş veya kişi Türk Vatandaşı iken doğan çocuğu Türk Vatandaşlıklarını korurlar.
Vatandaşlığın iptal edilmesi halinde kişi yabancı statüsüne düşer. Dolayısıyla kişi hakkında 5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun hükümleri uygulanacaktır.
Bu iptal kararına karşı mahkemeye başvurulabilir.
Malların tasfiyesine ilişkin bir gerekliliğin ortaya çıkması halinde bu husus iptal kararında belirtilmektedir. İptal kararının verildiği kişinin 1 yıl içerisinde Türkiye’deki mallarını tasfiye etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde mallar Hazine tarafından satılır ve devlet bankalarından birine bedelleri yatırılır. İptal kararına karşı mahkemeye başvurulması halinde malların tasfiyesi dava sonrasına bırakılır.